Po Amulecie z Samarkandy i Koralinie, w naszym cyklu dotyczącym młodzieżowej fantastyki, którą warto przeczytać, przyszedł czas na powieść Niekończąca się historia Michaela Endego. Dlaczego, według nas, warto sięgnąć po tę książkę? Zapraszamy do lektury recenzji.

Z bajkowym światem wykreowanym przez niemieckiego pisarza – Fantazjaną, po raz pierwszy zetknąłem się w szkole podstawowej, dzięki wyreżyserowanej przez Wolfganga Petersena adaptacji, którą szczęśliwie posiadała osiedlowa wypożyczalnia kaset VHS. Film zrobił na mnie ogromne wrażenie i do dzisiaj bardzo ciepło go wspominam. Dopiero po latach dowiedziałem się natomiast, że opierał się on, mniej lub bardziej wiernie, na powieści Michaela Endego. Wróćmy jednak do samej książki – na początek warto poświęcić kilka słów fabule powieści Niekończąca się historia.

Akcja powieści zaczyna się w momencie, gdy dziesięcioletni Bastian Baltazar Buks, uciekając przed dokuczającymi mu kolegami, trafia do antykwariatu Karola Konrada Koreandera. Uwagę chłopca od razu przyciąga trzymana przez właściciela książka (tytułowa Niekończąca się historia) – przyciąga na tyle, że postanawia ją ukraść i przeczytać. Po jakimś czasie okazuje się, że nie jest to zwykła lektura i na barkach Baltazara spocznie los magicznej krainy i zamieszkujących ją istot.

Fantazjana, rządzona (a raczej doglądana) przez Dziecięcą Cesarzową, pełna jest dobrych i złych stworzeń – od błędnych ogników, przez wróżki i rycerzy, aż po wampiry i inne przerażające wytwory ludzkiej wyobraźni. Pewnego dnia okazuje się, że całą krainę dopadła dziwna choroba – w różnych miejscach zaczynają się pojawiać plamy Nicości, przyciągające wszystko wokół niczym czarne dziure. Czy Bastianowi i bohaterom książki uda się uratować Fantazjanę? O tym będziecie musieli przekonać się sami podczas lektury Niekończącej się historii.

Już od pierwszych stron powieści można zauważyć, że chłopcu brakuje pewności siebie, nie może odnaleźć swojego miejsca w szkolnej społeczności i co więcej, od śmierci mamy, jego relacja z ojcem pozostawia wiele do życzenia.

Szkoła wydawała mu się zawsze niezmiernie długą karą więzienia, która będzie trwać, dopóki nie dorośnie, i którą musi po prostu odsiedzieć milcząco i ulegle.

Baltazar ucieka przed swoimi problemami do świata fantazji i w jednym z bohaterów Niekończącej się historii odnajduje wszystkie cechy, których brakuje jemu samemu – odwagę, odpowiedzialność, siłę etc. Michael Ende pokazuje jednak, że szukanie bezpiecznej przystani w lekturze nie jest rozwiązaniem.

Jedni ludzie nie mogą nigdy dotrzeć do Fantazjany… inni mogą, ale pozostają tam na zawsze. Jest wreszcie garstka takich, co wyprawiają się do Fantazjany i wracają stamtąd do nas. I uzdrawiają oba światy.

Wyobraźnia nie powinna bowiem prowadzić do eskapizmu, ale wręcz przeciwnie – pomagać w radzeniu sobie z problemami życia codziennego, spojrzeniu na nie z innej perspektywy. Bastian zauważa, że książki nie są w stanie chociażby zastąpić mu ojcowskiej miłości, czy sprawić, że stanie się taki, jak bohaterowie Fantazjany.

Zrozumiał, że chora była nie tylko Fantazjana, lecz także świat ludzki. Jedno wiązało się z drugim.

Myślę, że potrzeba odnalezienia równowagi pomiędzy światem rzeczywistym a naszą wyobraźnią jest jednym z najważniejszych wątków poruszanych w powieści Niekończąca się historia.

W swojej powieści Ende zwraca też uwagę na to, jak potężnym narzędziem czynienia tak dobra, jak i zła może być opowieść. Szczególnie wyraźnie widoczne jest to na przykład w trakcie rozmowy jednego z bohaterów z wilkołakiem Gmorkiem:

Jak przyjdzie na ciebie kolej (…), staniesz się i ty bezwolnym i zmienionym nie do poznania sługą władzy. Kto wie, na co się jej przydasz. Może z twoją pomocą będzie się nakłaniać ludzi, by kupowali, czego nie potrzebują, albo nienawidzili, czego nie znają, wierzyli w to, co czyni ich uległymi, albo zwątpili w to, co mogłoby ich ocalić.

Autor pokazuje, że oprócz rozwijania wyobraźni, inspirowania innych artystów, czy po prostu dawania radości, opowieści mogą służyć też do manipulacji, zniekształcania otaczającej nas rzeczywistości.

Ciekawym zabiegiem zastosowanym przez autora powieści, było z pewnością wprowadzenie podziału pomiędzy fragmentami dotyczącymi rzeczywistości, a tymi mającymi miejsce w Fantazjanie – te pierwsze wydrukowane zostały na pomarańczowo, drugie natomiast na niebiesko. W trakcie lektury warto zwrócić uwagę, na w pełni zamierzone, symboliczne zaburzenie tego porządku.  

Nie kończąca historia oczywiście nie ustrzegła się też wad – pierwsza połowa, poświęcona Atreju, bohaterowi pochodzącemu z Fantazjany, jest, według mnie, zdecydowanie ciekawsza i lepiej skonstruowana, niż ta druga skupiająca się na przygodach Bastiana. Co więcej, części te momentami  wydają się być połączone niejako na siłę, brakuje gładkiego przejścia w zmianie narracji. Myślę, że wydarzenia przedstawione w drugiej połowie książki można było skompresować – niektóre opisy są naprawdę rozwlekłe, przy tym nie wnoszą wiele do fabuły.

Podsumowując:

Nie kończąca się historia Michaela Endego, pomimo wspomnianych wcześniej wad, to bez wątpienia bardzo dobra powieść, szczególnie atrakcyjna dla młodszych czytelników (ale nie tylko). Kwestie poruszane przez autora są jak najbardziej aktualne i skłaniają do przemyśleń, a bajkowy świat Fantazjany, czy Atreju podróżujący na smoku szczęścia Fuchurze to prawdziwe ikony fantastyki, z którymi po prostu wypada się zapoznać. Gorąco polecam!

PS. Jeśli jeszcze nie mieliście okazji obejrzeć filmowej adaptacji Niekończąca się opowieść, to myślę, że jej również warto dać szansę (choćby nawet dla kultowej piosenki).  

Ocena: 7/10

Categories: Fantastyka, Fantastyka młodzieżowa, Klasyka, Książki, Różne

Tags: czar wspomnień, fantastyka, fantastyka młodzieżowa, fantasy, michael ende, neverending story, nie kończąca się historia, niekończąca się historia, niekończąca się opowieść, warto przeczytać, young adults