Jakiś czas temu na Fantasmarium pojawiły się recenzje dwóch książek należących do gatunku hard sci-fi, a mianowicie Marsjanina Andy’ego Weira oraz Pioruna kulistego Cixina Liu. Pozostając w podobnych klimatach, tym razem postanowiłem sięgnąć po Rozgwiazdę, debiutancką powieść Petera Wattsa. Czy książka ta jest równie dobra jak, według mnie, po prostu doskonałe Ślepowidzenie tego samego autora? Przekonajmy się.
Zanim przejdziemy do właściwej części recenzji, warto poświęcić kilka słów samemu autorowi powieści, oprócz pisania, zajmującemu się biologią morską Peterowi Wattsowi. Co ciekawe, jego książki uzyskały jakikolwiek rozgłos dopiero po ukazaniu się w Polsce, międzynarodowe nagrody posypały się dopiero potem. Między innymi właśnie o tym Watts wspomina w swojej przedmowie do Rozgwiazdy wydanej w naszym kraju. Pozwolę sobie przytoczyć część tej wypowiedzi:
Powiedziano mi, że dowolna kultura literacka ukształtowana przez twórców takich jak Stanisław Lem, będzie o wiele bardziej skłonna przyjąć coś tak obcego i niejasnego, a historie wymagające pewnego wysiłku ze strony czytelników odbierze jako coś niezwykłego. (Czasami krytycy porównywali „Blindsight” do „Solaris”: czy to nazywając go prawowitym dziedzicem pod kątem prezentowanej filozofii, czy też uznając za nędznego naśladowcę, który nie dorasta arcydziełu Lema do pięt. Sam fakt, że ktokolwiek w ogóle czyni takie porównania schlebia mi o wiele bardziej, niż mogłoby się wam wydawać.).
Podobnie jak w przypadku swoich pozostałych powieści, tak i tutaj autor dużo uwagi poświęcił na zbieranie dokładnych informacji dotyczących opisywanych przez siebie zjawisk, co bez wątpienia czyni powieść bardziej realistyczną (i straszną). W wypisanych na końcu książki źródłach, znajdziemy wiele ciekawych publikacji naukowych, dotyczących chociażby Efektu Ganzfelda, czy eksperymentów z wykorzystaniem sieci neuronowych. Jak przyznaje sam autor, po zgłębieniu tych tematów, może się okazać, że rzeczywistość jest bardziej niepokojąca, od fikcji literackiej przedstawionej w książce.
W dalszej części recenzji zwrócę uwagę na kilka podobieństw łączących Ślepowidzenie, i Rozgwiazdę, ale na początek warto wspomnieć o jednej, bardzo ważnej różnicy pomiędzy tymi książkami. O ile Blindsight traktuje człowieka jak drobinkę pyłu dryfującą w ogromnym, niebezpiecznym wszechświecie i nie przypisuje jej tam większej wagi, o tyle debiutancka powieść Wattsa jest bezlitosną, mroczną wiwisekcją ludzkiej duszy. Jak napisał to sam autor: w Rozgwieździe aż kipi od ludzkości: ugiętej, powykręcanej, zepchnięte w kąt i przytłoczonej ogromem swej własnej, straszliwej głupoty.
Świat przedstawiony w Rozgwieździe to ponure, niebezpieczne miejsce, w dużej mierze zarządzane przez korporację Grid Authority, a daleko idące modyfikacje genetyczne, niezwykle szybka nauka w czasie snu, czy internet zainfekowany groźnymi wirusami do tego stopnia, że lepiej z niego nie korzystać. Co więcej, dzięki badaniom dotyczącym sieci neuronowych, ludziom udało się stworzyć inteligentne żele – niepokojące, promieniujące aurą swoistej obcości istoty.
Na Grzbiecie Juan de Fuca Bóg jest sadystą, a na imię mu Fizyka
W trakcie lektury Rozgwiazdy poznamy losy grupy osób, zamieszkujących znajdującą się na dnie oceanu Stację Beebe, której zadaniem jest pozyskiwanie energii geotermalnej. Przed rozpoczęciem pracy członkowie załogi, w celu ułatwienia im wykonywania swoich obowiązków, zostali poddani licznym modyfikacjom – sztuczne płuco, czarne skóry głębinowe, nakładki na oczy etc. Dodajmy do tego fakt, że każdy z nich jest w jakiś sposób uszkodzony, skrzywiony – wśród głównych bohaterów znajdziemy chociażby ofiarę przemocy seksualnej, czy pedofila, a psycholog czuwający nad zespołem preferuje, kiedy nazywa się go mechanikiem.
Dlaczego do pracy na dnie oceanu Grid Authority wybrało właśnie takie osoby?
To oznacza, że jesteśmy tylko… biologicznymi komputerami. Z twarzami.
Jednym z motywów przewodnich Rozgwiazdy są właśnie rozważania na temat tego, co to tak naprawdę znaczy być człowiekiem i gdzie leży granica, za którą przestajemy być ludźmi, a stajemy się… czymś innym. Co tak naprawdę różni bohaterów Wattsa i chociażby inteligentne żele? Do czego może doprowadzić bezosobowe, odczłowieczające traktowanie, promowane przez wielkie korporacje i światowe rządy? O tym będzie musieli przekonać się sami, w trakcie czytania Rozgwiazdy.
Oskarżony przyznał się do winy, oświadczając, że hodowla komórek nerwowych – stacja robocza zmieniła głos, wplatając gładko plik dźwiękowy w czytany artykuł – „to profanacja ludzkiej duszy”.
Podobnie jak w przypadku Ślepowidzenia, tak i tutaj autorowi udało się stworzyć ciężki horror sci-fi, bez uciekania się do nadużywanych już w tym gatunku zagrywek. Obce istoty stworzone przez Wattsa przerażają nie strasznym wyglądem, czy obrzydliwymi opisami, ale swoją innością, sposobem, w jaki oddziałowują na naszą wyobraźnię. Warto też wspomnieć, że wbrew pozorom, pomysły przedstawione przez Wattsa, są w dużej mierze oparte na badaniach naukowych. Dodajmy do tego sugestywne opisy mrocznego dna morskiego, a także samych bohaterów, a uzyskamy naprawdę przerażającą historię.
Jeśli chodzi o wady powieści, to myślę, że niektórych czytelników może odstraszyć naprawdę depresyjny klimat powieści. Z bohaterami Wattsa trudno sympatyzować, ich historie są przygnębiające, a wizja przyszłości przedstawiona przez autora mogłaby posłużyć za naprawdę udany koszmar. Dosyć wysoką barierę wejścia stanowi też sporo faktów naukowych, ale jeśli jesteście fanami gatunku hard sci-fi, zaznajomionymi chociażby z takimi książkami jak Problem trzech ciał, czy Piorun kulisty, to nie powinny one stanowić dla Was żadnej przeszkody.
W ramach ciekawostki dodam, że piosenką, którą autor łączy niejako z Rozgwiazdą (a szczególnie główną bohaterką Lenie Clarke), jest Possession Sary MacLachlan. Warto przesłuchać w trakcie lektury.
Podsumowując:
Rozgwiazda to powieść wyjątkowa i według mnie jedna z ciekawszych pozycji w całym gatunku hard sci-fi. Duża ilość pracy włożona w zbieranie informacji naukowych dotyczących świata wykreowanego przez autora, w połączeniu z jego ogromną wyobraźnią, sprawiają, że książka ta jest prawdziwą perełką fantastyki naukowej. Jeśli szukacie naprawdę dobrego, przemyślanego horroru sci-fi, który zmusi Was do myślenia i nie pozwoli o sobie zapomnieć jeszcze na długo po jego przeczytaniu – gorąco polecam Rozgwiazdę Petera Wattsa.
Ocena: 10/10
Czytaliście Rozgwiazdę? Jak Wy oceniacie tę powieść? Znacie jakieś książki w podobnym klimacie? Dajcie proszę znać w komentarzach.
Categories: Horror - książki, Klasyka, Książki, Książki sci-fi
Oczywiście, że czytaliśmy!
Moja opinia bardzo mocno pokrywa się z twoją. Powieść jest wybitna. Jedyne z czym nie do końca się zgadzam to zdanie „Jeśli chodzi o wady powieści,myślę, że niektórych czytelników może odstraszyć naprawdę depresyjny klimat powieści.”
To nie jest wada powieści , to gruba zaleta, dzięki której ta książka tak mocno wgryza się w najgłębsze struktury pamięci. Czytałem ją wiele lat temu, wiele powieści już po kilku miesiącach blaknie i znika w mojej głowie, bo ich klimat jest nijaki. Akcja tej książki jest w mojej pamięci żywa i wspominana przeze mnie przez wszystkie te lata, właśnie dzięki temu klimatowi i opisami doskonale działającymi na wyobraźnie. Pod tym względem ślepowidzenie nie umywa się do niej. Nie rozumiem nawet, czemu jest tak głośno o Ślepowidzeniu, gdy nikt nie mówi o tym arcydziele.
Dla mnie również była to zaleta „Rozgwiazdy”, ale po recenzji „Ślepowidzenia” spotkałem się już z opiniami, że „książka zbyt smutna, depresyjna”. Co ciekawe, z takiego właśnie powodu nie została wydana chociażby w Rosji, czy Niemczech.
Jeśli chodzi o rozgłos tych powieści, to z tego co zauważyłem, „Ślepowidzenie” dominuje w Polsce właśnie, natomiast w innych krajach bardziej znana jest „Trylogia Ryfterów”.
Niestety nie ma tego w ebooku. 🙁
No niestety, można mieć tylko nadzieję na wznowienie albo sięgnąć po wersję angielską. 🙁 Wielka szkoda, bo „Rozgwiazda” to prawdziwa perełka hard sci-fi.